Η ελευθερία της ανορθογραφίας!

  "Υπάρχει και φιλότιμο" είναι ο τίτλος μιας ελληνικής κινηματογραφικής ταινίας (κωμωδία) της Φίνος Φιλμ του 1965 σε σκηνοθεσία Αλέκου Σακελλάριου, (βασισμένο στο έργο των Αλ.Σακελλάριου -Χρ.Γιαννακόπουλου), που σατιρίζει τα ήθη των πολιτικών και των συνεργατών τους. Όταν αναφερόμαστε σ' αυτή τη σπουδαία ταινία και δεν θυμόμαστε τον πρωτότυπο τίτλο της, οι περισσότεροι την λέμε "ο Μαυρογιαλούρος", από το όνομα του πρωταγωνιστικού ρόλου της ταινίας, τον οποίο ερμήνευσε μοναδικά ο Λάμπρος Κωνσταντάρας. Ο ήρωας -υπουργός δημοσίων έργων- Ανδρέας Μαυρογιαλούρος μοιράζει υποσχέσεις στο λαό, μη γνωρίζοντας τις απάτες των βοηθών του και του παραπολιτικού κυκλώματος. Όταν πλέον τις πληροφορείται, παραιτείται από ευθιξία και προσπαθεί να "ανοίξει τα μάτια" και του φίλου του, "υπουργού Κώστα" (τον υποδύεται ο Γιώργος Γαβριηλίδης). Εκείνος, επίσης ανίδεος για τις οικονομικές ατασθαλίες που γίνονται στο υπουργείο, διαβάζει μεγαλοφώνως την καταγγελία ενός πολίτη, που οι  σύμβουλοι του υπουργού τον ανάγκασαν να υπογράψει ψεύτικα τιμολόγια: "ο κάτωθι υπογεγραμμένος..., ιργάσθην εις το μαιευτήριον Πλατανιάς 16 μεροκάματα…" και γελώντας σχολιάζει: "χαχα, το ηργάσθην το έχει με γιώτα…». Τότε, ο "Μαυρογαλούρος" του απαντά: «Κι επειδή το’χει με γιώτα λες να κουράστηκε λιγότερο;» (στο σημείο 9'.10'' του βίντεο: https://www.youtube.com/watch?v=G7OzpZFk_dg ).
     Αυτός ο διάλογος μου ήρθε στο νου, όταν είδα την παρακάτω αγγελία, καρφωμένη σε στύλο της ΔΕΗ:

     Η -προφανώς- ηλικιωμένη κυρία που έγραψε την αγγελία, όταν πήγαινε στο σχολείο είχε να αντιμετωπίσει όλους τους -ανασταλτικούς για τη μόρφωσή της- παράγοντες, που είχαν προκαθορίσει την κοινωνική της θέση: "το νοικοκυριό είναι το σχολειό της. Τα γράμματα δεν είναι για τα κορίτσια!". Έτσι, δεν κατάφερε να μάθει τους κανόνες της Γραμματικής, ώστε να γράψει "ορθογραφημένα" την αγγελία της. Αυτό όμως δεν έκανε δυσνόητο το νόημα ή μη μεταδόσιμο το μήνυμα, ούτε εμπόδισε τις κοτούλες της να βόσκουν ελεύθερες και να κάνουν πεντανόστιμα κι υγιεινά τα αυγάκια τους, αφού έχουν τη σωστή φροντίδα από την "ανορθόγραφη" κυρά τους...!

    Τελικά, όλοι οι ορθογραφικοί κανόνες, που με πολύ κόπο (και χωρίς κανένα αντίκρυσμα) υποχρεωθήκαμε στο σχολείο να αποστηθίσουμε, σε τί μας ωφέλησαν; Το γεγονός ότι έμαθα πως οι λέξεις "έβδομος, Ελλάς κι  εξής γράφονται με δασεία" μου φάνηκε σε κάτι χρήσιμο στη μετέπειτα ζωή μου;  Το ότι έσπασα το κεφάλι μου να  μάθω πως "η προπαραλήγουσα ποτέ δεν περισπάται όταν η λήγουσα είναι μακρά", με έκανε καλύτερο και πιο ηθικό άνθρωπο; Επειδή σπατάλησα ώρες επί ωρών για να σκλαβώσω τη μνήμη μου με ένα κατασκευασμένο, αλλά όχι αναγκαίο σύστημα γραμματικών κανόνων, έγινα πιο ελεύθερος και συνετός πολίτης, ή έκανα πιο ξεκούραστη κι αποδοτική την εργασία μου;

    Εν τέλει, αντί της αγκυλωτικής τυπικότητας της ορθογραφίας, μήπως είναι προτιμότερη και γοητευτικότερη η "ελευθερία της ανορθογραφίας";

Επικοινωνία χωρίς λόγια!

"Όντας βυθίση ο ήλιος"

Καλότυχοι οι νεκροί που λησμονάνε 

την πίκρα της ζωής. Όντας βυθίση 

ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήση, 

μην τους κλαις, ο καημός σου όσος και νάναι.

Τέτοιαν ώρα οι ψυχές διψούν και πάνε 

στης λησμονιάς την κρουσταλλένια βρύση· 

μα βούρκος το νεράκι θα μαυρίση, 

α στάξει γι᾿ αυτὲς δάκρυ όθε αγαπάνε.

Κι αν πιούν θολό νερό ξαναθυμούνται, 

Διαβαίνοντας λιβάδια από ασφοδίλι, 

πόνους παλιούς, που μέσα τους κοιμούνται.

Α δε μπορής παρά να κλαίς το δείλι, 

τους ζωντανούς τα μάτια σου ας θρηνήσουν: 

θέλουν - μα δε βολεί να λησμονήσουν.

 "Λήθη" Λορέντζος Μαβίλης (1860 – 1912) 

        Αφιέρωμα στον Λορέντζο Μαβίλη, ποιητή, εκπρόσωπο της Επτανησιακής Σχολής (ασχολήθηκε με το δύσκολο είδος "Σονέτο", δηλ δύο τετράστιχες και δύο τρίστιχες στροφές) και θερμό πατριώτη, ο οποίος στις 28 Νοεμβρίου 1912 πέφτει ηρωικά μαχόμενος κατά των Τούρκων, στην ορεινή θέση "Δρίσκος" πάνω από τα Γιάννενα, παίρνοντας μέρος στην προσπάθεια απελευθέρωσης της πόλης (κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων), ως εθελοντής του σώματος των Γαριβαλδινών.

Ηπειρώτικα...

     Σε παλαιότερες εποχές (στην προ-παγκοσμιοποιημένη κοινωνία) οι μετακινήσεις λαών και οι φυλετικές επιμειξίες -σε κλίμακα τοπική ή εθνική- ήταν πιο σπάνιες. ΄Έτσι, λοιπόν, σε τοπικό επίπεδο οι κοινωνίες διακρίνονταν από μεγάλη ομοιογένεια όσον αφορά τα ήθη, τα έθιμα, τη γλώσσα, την κουλτούρα και τους τρόπους συμπεριφοράς. Κάθε τοπική κοινωνία ανέπτυσσε κάποια στερεότυπα πολιτισμικά χαρακτηριστικά, που τα ενστερνίζονταν όλα τα μέλη της και που ήταν εύκολα αναγνωρίσιμα από τα μέλη άλλων κοινωνιών. Αρκούσε, λοιπόν, να πει κάποιος από που κατάγεται, ώστε να του "κολλήσουν" την "ετικέτα" του καλού, του τίμιου, του διαχυτικού, του εργατικού ή του άρπαγα, του αγύρτη, του δύστροπου, του ερειστικού.  

     Για τους Ηπειρώτες, για παράδειγμα, υπήρχε η εικόνα του ισχυρογνώμονα, του άξεστου, του ευέξαπτου, αλλά και του ανοιχτού σε φιλίες-συνεργασίες, του φίλεργου, του καλού οικογενειάρχη. Όλα αυτά, βέβαια, είναι γενικεύσεις, που αποδεικνύονται  εντελώς ανυπόστατες, αφού ο χαρακτήρας κάθε ανθρώπου είναι μοναδικός, η δε σημερινή εποχή της πολυπολιτισμικότητας και της παγκοσμιοποίησης έχει αλλάξει άρδην τις τοπικές κοινωνίες, καταργώντας όλα τα παλαιά  στερεότυπα και διαχέοντας κοινούς τρόπους συμπεριφοράς σε παγκόσμιο επίπεδο. 

   Το μόνο που έχει απομείνει, είναι κάποιες γλωσσικές ιδιαιτερότητες που -σε κάποιες περιοχές- αντιστέκονται ακόμη στην ομογενοποίηση. Για παράδειγμα, είναι γνωστό ότι η Ηπειρώτικη γλώσσα είναι "φωνηεντοκτόνος", όπως αποδεικνύεται από μια φράση της οποίας υπήρξα αυτήκοος μάρτυς: "Πήγα στου σπίτ΄ τ' αν'ψιού μ', τ' Νίκ', κάτ΄ στ'ν Άρτα κι μι πιλέκ'σαν τα κ΄νούπια. Μ΄έσκ'σαν σ' λέου!" (κατανοητό μόνο από μυημένους αναγνώστες...)

   Όμως, και αυτά τα γλωσσικά "μαργαριτάρια" τείνουν να εκλείψουν. Ήταν, λοιπόν, πολύ ευχάριστη έκπληξη για μένα, όταν στον πίνακα-κατάλογο φαγητών έξω από ένα εστιατόριο της Πρέβεζας, είδα ότι σερβίρεται "Καλαμάρ' ψ'τό, Γαύρος τ'γαν'τός, Κοτόπ΄λο ό,τ' κι ό,τ, Γ'ρούν' στου σακί"...

    Και παρακάτω, ο ιδιοκτήτης ενός καφε-ζυθοπωλείου της Άρτας, εν όψει της αναμενόμενης κοσμοσυρροής για την παρακολούθηση ενός σημαντικού ποδοσφαιρικού αγώνα, τοποθέτησε ένα ταμπελάκι, που δηλώνει ότι γι αυτό το τραπέζι έχει γίνει κράτηση ("Reserved"), ώστε να αποθαρρύνει κάθε επίδοξο καταληψία,  Μόνο που το κείμενο είναι μεταφρασμένο στα Ηπειρώτικα...

"Δια το θεάσθαι" και "δια το λογίζεσθαι"

   Ένα μικρό ιστιοφόρο, με φόντο ένα νησάκι, από τα πάμπολλα που άφησε ως κληρονομιά σ΄αυτή τη χώρα η κοσμογονική διαμάχη στεριάς και θάλασσας. 
   Οι κορμοί και τα φύλλα κάποιων δένδρων, πλαισιώνουν αυτό το στιγμιότυπο καλοκαιρινών διακοπών, φορτίζοντας συναισθηματικά την ανάμνησή τους.   

  
   Όλα αυτά, δεν θα μπορούσα να τα θαυμάσω αν δεν στεκόμουν μπροστά σ' ένα παράθυρο ανοιχτό στο πέλαγος.

    Ένα παράθυρο, που προσφέρεται "δια το θεάσθαι" και (γιατί όχι;) "δια το θεαθήναι", "δια το μιμνήσκειν" και "δια το λογίζεσθαι".
           

Πώς να ονειρευτείς καρδιά μου;

  -Δες πέρα εκεί, μπροστά, στην άκρη του ορίζοντα... Εκεί μας περιμένει η ζωή… Έλα να πετάξουμε στο όνειρο! 

 -Μα, πώς να ονειρευτείς καρδιά μου;  Τριγύρω, κάθε τι σε πνίγει, σε πιέζει ασφυκτικά! Παντού αδιέξοδα, δρόμοι ερμητικά κλειστοί... Έχει νόημα να χτυπηθείς με τα εμπόδια που σου φράζουν το δρόμο για το όνειρο; Αξίζει να συντριβείς πάνω τους,προσπαθώντας μάταια να  δραπετεύσεις; 

 -Μην πάψεις να ονειρεύεσαι, καρδιά μου! Δεν υπάρχει ζωή χωρίς τα όνειρά μας! Αυτά είναι που μας δίνουν τη ζωή!  Τι κι αν, παλεύοντας να τα ζωντανέψεις, κάποια τα αντικρίσεις πεσμένα άψυχα;
    Έχε τη δύναμη να σηκωθείς, ν΄αγκαλιάσεις τα λαβωμένα όνειρά σου και με αγάπη να τα ξαναπλάσεις! Και τότε, από εκείνα, θα ξεπροβάλλουν νέα όνειρα, πιο όμορφα και κρατερά. Και τότε, κάποιο απ΄αυτά θα σε οδηγήσει πέρα μακριά, στου ορίζοντα την άκρη. Εκεί σε περιμένει η ζωή… 

"Μεσονύχτι - Σαββατόβραδο του Πάσχα"

Ανοιξιάτικο επεισόδιο Γ’  

(Εἶναι μεσονύχτι — Σαββατόβραδο τοῦ Πάσχα)

Ποτὲ πρὶν δὲν ἀκούστηκαν οἱ θεῖες καμπάνες νὰ χτυποῦν γι’ αὐτοὺς ποὺ λείπουν 

Ποτὲ πρὶν δὲν ἄναψαν οἱ γιορτινὲς λαμπάδες τῆς Λαμπρῆς γι’ αὐτοὺς ποὺ γιὰ πάντα λείπουν

Ποτὲ πρὶν σὰν ἀπόψε δὲν κατεπόθη ὁ θάνατος εἰς νεῖκος 

γι’ αὐτοὺς ποὺ λείπουν ἀποδημητὲς στὴ χώρα τοῦ πολέμου 

Ποτὲ πρὶν

Αὐτοὶ τὴν ἁρμονία δίνουν στὶς καμπάνες 

Ἀνάβουν τὶς λαμπάδες τῆς Λαμπρῆς 

Νικοῦν τὸ θάνατο μὲ τὴν αἰωνιότητά τους.

Τοὺς μένει ἀκόμα αὐτὸ τὸ πρόβλημα τῆς ὕπαρξής μας 

Γυρίζουν πολὺν καιρὸ σ’ αὐτὴ τὴν πολιτεία. Ζητοῦν ἀπόψε μιὰ θέση στὸ τραπέζι τοῦ σπιτιοῦ μας 

Χωρὶς ὕπνο γιὰ νὰ τοὺς πεῖς νεκροὺς, τυλίγοντας τὴν κλωστὴ τοῦ κεριοῦ στὰ δάχτυλά τους 

ψάχνουν νὰ βροῦν τὴν πόρτα μας, ψάχνουν νὰ βροῦν ἁγνὴ τὴ θύμησή τους σ’ ὅλων μας τὴ μνήμη

Κάθονται στὸ τραπέζι τοῦ δείπνου μας θλιμμένοι σὰν ἀνάμνηση ἀπὸ τόσα χώματα πλημμυρισμένα 

Ὡραῖοι σὰν τὸ θαῦμα τοῦ Εὐαγγελίου. Σὰ μία κραυγὴ χαρᾶς: Χριστὸς Ἀνέστη!
Κι αὐτὲς οἱ θεῖες καμπάνες εἶναι τὰ λόγια τους

Κι αὐτὲς οἱ κόκκινες λαμπάδες εἶναι τὸ βλέμμα τους

Κι αὐτὴ ἡ λεπτὴ κλωστὴ στὰ δάχτυλά τους εἶναι ἡ ζωή μας 

Ὅλοι , νεκροὶ καὶ ζωντανοὶ γύρω στὸ γιορτινὸ τραπέζι τῆς Λαμπρῆς 

Στὴν κεφαλὴ  τοῦ τραπεζιοῦ ὁ Ἀναστάς Χριστὸς. 

Μᾶς μένει ἀκόμα αὐτὸ τὸ πρόβλημα τῆς ὕπαρξής μας 

Τὸ δεῖπνο μας πῆρε ἄλλο νόημα καθὼς ἔμπαινε

στὰ πληγωμένα βλέφαρα τὸ φῶς τοῦ θείου του λόγου 

Κ’ ἡ μέρα προμηνοῦσε ἕνα στρωμένο τραπέζι γιὰ τὴ δικαιοσύνη 

Ἕνα ἥσυχο σπίτι σ’ αὐτὴ τὴν πολιτεία, καμωμένο ἀπὸ ἀγάπη. 

Κ’ ἡ μέρα προμηνοῦσε χίλια διαμάντια στὶς καρδιὲς 

νὰ θυμίζουν τὴν εἰρήνη καὶ τὴν ἐλπίδα τοῦ κόσμου.

Ιάσων Δεπούντης (1917-2008)

(Σπύρου Κοκκίνη: «Ἀνθολογία Νεοελληνικῆς Ποίησης» 

Ἔκδ. Ι.Δ. ΚΟΛΛΑΡΟΥ , 6η ἔκδ, Ἀθῆναι 2000)

Πασχαλιάτικο αυγό και κουνέλι

 Χριστός ανέστη - χρόνια πολλά!
 Το Πάσχα αποτελεί μια σπουδαία θρησκευτική γιορτή. Ταυτόχρονα όμως είναι και μια γιορτή της φύσης, αφού συμπίπτει χρονικά με το οριστικό τέλος του Χειμώνα και σηματοδοτεί την έναρξη της ανθοφόρου και ζωογόνου Άνοιξης. Η αναγεννημένη φύση γιορτάζει με πλήθος χρωμάτων και αρωμάτων.
   Για μερικούς το Πάσχα είναι συνδεδεμένο στη σκέψη τους με τον παραδοσιακό οβελία, το κοκορέτσι, το τσουρέκι, τα βαμμένα αυγά και τα πυροτεχνήματα.
   Για τους μικρότερους φίλους μας, το Πάσχα σημαίνει μια περίοδο μίνι-διακοπών, με δώρα, καινούργια ρούχα, όμορφα στολισμένες λαμπάδες,  σοκολατένια  αυγά και σοκολατένια κουνελάκια- λαγουδάκια.
    Πώς προέκυψαν τα αυγά και τα κουνελάκια /λαγουδάκια να συμβολίζουν το Πάσχα; Είναι απλό: από τα πολύ παλιά χρόνια, αυτά αποτελούσαν σύμβολα γονιμότητας, για ευνόητους λόγους.
    Καθώς, λοιπόν, την ίδια εποχή που γιορτάζεται το Πάσχα, η αναγεννημένη φύση γιορτάζει τον ερχομό της Άνοιξης,  το πασχαλινό αυγό και λαγουδάκι/κουνελάκι συμβολίζει την αναγέννηση της φύσης, αλλά και την αναγέννηση του ανθρώπου, αφού με την Ανάσταση αναπτερώνεται η ελπίδα της σωτηρίας των ψυχών.
   Μόνο που, αντί του γνωστού αιωνίου ερωτήματος "Η κότα έκανε το αυγό ή το αυγό την κότα", προκύπτει ένα ακόμη ερώτημα: "Το κουνέλι έφερε το αυγό ή το αυγό το κουνέλι;" ως πασχαλινό σύμβολο... 

Πτυχές

Θορυβώδες Ρετιρέ

     Σύμφωνα με την παράδοση, γιορτάζοντας την Άνοιξη και τη σημερινή γιορτή, αυτή τη μέρα διαλέγουν και τα χελιδόνια για να κάνουν την εμφάνισή τους.
     Βέβαια, στις περισσότερες περιοχές, οι "άγγελοι της Άνοιξης" έχουν έρθει ήδη πριν λίγες μέρες και επισκευάζουν τις παλιές φωλιές, ή φτιάχνουν καινούργιες. Για του λόγου το αληθές, παραθέτω έναν διάλογο που υπέκλεψα:
  Τώρα που ήρθε Άνοιξη και μετακομίσαμε, ζήτησα από τον άνδρα μου να μείνουμε σε Ρετιρέ, για να έχουμε λίγη ησυχία. Κι αυτός ο ανεπρόκοπος, δες πού βρήκε να νοικιάσουμε: στο πιο θορυβώδες σημείο του χωριού. Κάθε Κυριακή πρωί, έρχεται ένας με μαύρα ρούχα, σαν τα δικά μας -αλλά χωρίς τη ψαλιδωτή ουρά και το άσπρο πουκάμισο- και μας ξεκουφαίνει μες στ' άγρια χαράματα με το ίδιο ... τροπάριο: ¨Ευλογημένη η Βασιλεία του Πατρός"...

    

Ακρολιμνιά

Γκρίζα, βαριά τα σύννεφα του δειλινού σκεπάσανε τον ουρανό 

και στην ακρολιμνιά, τούτη την ώρα, η πόλη γέρνει να ξαποστάσει.

Της μέρας το τελείωμα, εδώ διαλέγει ν' ανταμώσει "Το τέλος της μικρής μας πόλης", όπως έλεγε ο Δημ. Χατζής  

Πινακίδες κυκλοφορίας που μιλούν!

     Τα τελευταία χρόνια, στα τέλη κάθε Δεκεμβρίου παρατηρείται μαζική κατάθεση των πινακίδων κυκλοφορίας των οχημάτων από τους ιδιοκτήτες τους. Ευρισκόμενοι σε εποχή οικονομικής κρίσης και προσπαθώντας να μειώσουν τα έξοδά τους, δηλώνουν πως δεν μπορούν να πληρώσουν τα τέλη κυκλοφορίας και τα ασφάλιστρα κι έτσι επιλέγουν να καταθέσουν τις πινακίδες των οχημάτων και να τα ακινητοποιήσουν (άσχετα αν αρκετοί εξακολουθούν να τα κυκλοφορούν παράνομα...).

   Στους δρόμους της πόλης μας, λοιπόν, συναντούμε συνεχώς αυτοκίνητα χωρίς πινακίδες. Παρατήρησα, όμως, πως οι πινακίδες μερικών από τα υπόλοιπα (νόμιμα κυκλοφορούντα) οχήματα, είχαν κάτι "να μου πουν", με τον τρόπο τους: 

   

   1. - Πω πω! Τι τρακάρισμα ήταν αυτό! Μία βδομάδα μετά, κι ακόμα "ΑΧΧ"... πονάω!  

 2. - "ΡΟΖ" εγώ; Τί λέτε μωρέ; Αχρωματοψία έχετε; 

Δέντρα που παραμένουν στολισμένα.

    Το τέλος των γιορτών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς -για τους περισσότερους- συνοδεύεται από ένα αίσθημα μελαγχολίας, αφού μαζί τους τελειώνει η γιορτινή ατμόσφαιρα, που από μικροί συνηθίσαμε να την επενδύουμε με ένα πέπλο μαγικό.   

 Κι αυτό που απομυθοποιεί ολοκληρωτικά την εικόνα της γιορτής, διαλύοντας και τα τελευταία ψήγματα μαγείας, είναι το "ξεστόλισμα" του 

Χριστουγεννιάτικου δέντρου.   

    Και τότε, στη σκέψη των παιδιών -κι αυτών που πεισματικά παραμένουν παιδιά- έρχεται το ερώτημα: "Μάταιοι, λοιπόν, τόσοι κόποι κι ετοιμασίες; Το όνειρο θα ξαναγίνει μια καθημερινότητα;..."    

    Η λύση που βρίσκουν κάποιοι, είναι να κρατούν λίγο ακόμη στολισμένα τα Χριστουγεννιάτικα δέντρα, σε μια προσπάθεια να παρατείνουν στην καρδιά τους τις μέρες γιορτής...

    Κι όμως, αρκεί να αναζητήσουμε τη γιορτινή αίγλη σε κάποια άλλα δέντρα, που εξακολουθούν να είναι περίτεχνα στολισμένα και μάλιστα χωρίς καθόλου κόπο.  

     Αρκεί μόνο το πινέλο του ηλιοβασιλέματος και η χρωματική παλέτα της φύσης...

Ευχές