Σάββατο 28 Νοεμβρίου 2015

"Όντας βυθίση ο ήλιος"

Καλότυχοι οι νεκροί που λησμονάνε 
την πίκρα της ζωής. Όντας βυθίση 
ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήση, 
μην τους κλαις, ο καημός σου όσος και νάναι.

Τέτοιαν ώρα οι ψυχές διψούν και πάνε 
στης λησμονιάς την κρουσταλλένια βρύση· 
μα βούρκος το νεράκι θα μαυρίση, 
α στάξει γι᾿ αυτὲς δάκρυ όθε αγαπάνε.

Κι αν πιούν θολό νερό ξαναθυμούνται, 
Διαβαίνοντας λιβάδια από ασφοδίλι, 
πόνους παλιούς, που μέσα τους κοιμούνται.

Α δε μπορής παρά να κλαίς το δείλι, 
τους ζωντανούς τα μάτια σου ας θρηνήσουν: 
θέλουν - μα δε βολεί να λησμονήσουν.
 "Λήθη" Λορέντζος Μαβίλης (1860 – 1912) 
        Αφιέρωμα στον Λορέντζο Μαβίλη, ποιητή, εκπρόσωπο της Επτανησιακής Σχολής (ασχολήθηκε με το δύσκολο είδος "Σονέτο", δηλ δύο τετράστιχες και δύο τρίστιχες στροφές) και θερμό πατριώτη, ο οποίος στις 28 Νοεμβρίου 1912 πέφτει ηρωικά μαχόμενος κατά των Τούρκων, στην ορεινή θέση "Δρίσκος" πάνω από τα Γιάννενα, παίρνοντας μέρος στην προσπάθεια απελευθέρωσης της πόλης (κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων), ως εθελοντής του σώματος των Γαριβαλδινών.

Σάββατο 7 Νοεμβρίου 2015

Ηπειρώτικα...

     Σε παλαιότερες εποχές (στην προ-παγκοσμιοποιημένη κοινωνία) οι μετακινήσεις λαών και οι φυλετικές επιμειξίες -σε κλίμακα τοπική ή εθνική- ήταν πιο σπάνιες. ΄Έτσι, λοιπόν, σε τοπικό επίπεδο οι κοινωνίες διακρίνονταν από μεγάλη ομοιογένεια όσον αφορά τα ήθη, τα έθιμα, τη γλώσσα, την κουλτούρα και τους τρόπους συμπεριφοράς. Κάθε τοπική κοινωνία ανέπτυσσε κάποια στερεότυπα πολιτισμικά χαρακτηριστικά, που τα ενστερνίζονταν όλα τα μέλη της και που ήταν εύκολα αναγνωρίσιμα από τα μέλη άλλων κοινωνιών. Αρκούσε, λοιπόν, να πει κάποιος από που κατάγεται, ώστε να του "κολλήσουν" την "ετικέτα" του καλού, του τίμιου, του διαχυτικού, του εργατικού ή του άρπαγα, του αγύρτη, του δύστροπου, του ερειστικού.  
     Για τους Ηπειρώτες, για παράδειγμα, υπήρχε η εικόνα του ισχυρογνώμονα, του άξεστου, του ευέξαπτου, αλλά και του ανοιχτού σε φιλίες-συνεργασίες, του φίλεργου, του καλού οικογενειάρχη. Όλα αυτά, βέβαια, είναι γενικεύσεις, που αποδεικνύονται  εντελώς ανυπόστατες, αφού ο χαρακτήρας κάθε ανθρώπου είναι μοναδικός, η δε σημερινή εποχή της πολυπολιτισμικότητας και της παγκοσμιοποίησης έχει αλλάξει άρδην τις τοπικές κοινωνίες, καταργώντας όλα τα παλαιά  στερεότυπα και διαχέοντας κοινούς τρόπους συμπεριφοράς σε παγκόσμιο επίπεδο. 
   Το μόνο που έχει απομείνει, είναι κάποιες γλωσσικές ιδιαιτερότητες που -σε κάποιες περιοχές- αντιστέκονται ακόμη στην ομογενοποίηση. Για παράδειγμα, είναι γνωστό ότι η Ηπειρώτικη γλώσσα είναι "φωνηεντοκτόνος", όπως αποδεικνύεται από μια φράση της οποίας υπήρξα αυτήκοος μάρτυς: "Πήγα στου σπίτ΄ τ' αν'ψιού μ', τ' Νίκ', κάτ΄ στ'ν Άρτα κι μι πιλέκ'σαν τα κ΄νούπια. Μ΄έσκ'σαν σ' λέου!" (κατανοητό μόνο από μυημένους αναγνώστες...)
   Όμως, και αυτά τα γλωσσικά "μαργαριτάρια" τείνουν να εκλείψουν. Ήταν, λοιπόν, πολύ ευχάριστη έκπληξη για μένα, όταν στον πίνακα-κατάλογο φαγητών έξω από ένα εστιατόριο της Πρέβεζας, είδα ότι σερβίρεται "Καλαμάρ' ψ'τό, Γαύρος τ'γαν'τός, Κοτόπ΄λο ό,τ' κι ό,τ, Γ'ρούν' στου σακί"...
    Και παρακάτω, ο ιδιοκτήτης ενός καφε-ζυθοπωλείου της Άρτας, εν όψει της αναμενόμενης κοσμοσυρροής για την παρακολούθηση ενός σημαντικού ποδοσφαιρικού αγώνα, τοποθέτησε ένα ταμπελάκι, που δηλώνει ότι γι αυτό το τραπέζι έχει γίνει κράτηση ("Reserved"), ώστε να αποθαρρύνει κάθε επίδοξο καταληψία,  Μόνο που το κείμενο είναι μεταφρασμένο στα Ηπειρώτικα...

Τρίτη 3 Νοεμβρίου 2015

"Δια το θεάσθαι" και "δια το λογίζεσθαι"

   Ένα μικρό ιστιοφόρο, με φόντο ένα νησάκι, από τα πάμπολλα που άφησε ως κληρονομιά σ΄αυτή τη χώρα η κοσμογονική διαμάχη στεριάς και θάλασσας. 
   Οι κορμοί και τα φύλλα κάποιων δένδρων, πλαισιώνουν αυτό το στιγμιότυπο καλοκαιρινών διακοπών, φορτίζοντας συναισθηματικά την ανάμνησή τους.   
  
   Όλα αυτά, δεν θα μπορούσα να τα θαυμάσω αν δεν στεκόμουν μπροστά σ' ένα παράθυρο ανοιχτό στο πέλαγος.
    Ένα παράθυρο, που προσφέρεται "δια το θεάσθαι" και (γιατί όχι;) "δια το θεαθήναι", "δια το μιμνήσκειν" και "δια το λογίζεσθαι".